Poruta w domu, czyli “Nocny prom do Tangeru” Kevina Barry’ego

Nominowana do tegorocznego Bookera krótka powieść irlandzkiego pisarza to literatura przyjemna, bo ciekawa językowo. Świata nie zmieni na lepsze, ale bywa, że daje trochę uśmiechu, a to teraz ważne.

Mi to pasu­je, bo nie­spe­cjal­nie gustu­ję w mod­nym ostat­nio w Pol­sce hiper­re­ali­zmie, któ­re­go sil­na repre­zen­ta­cja wypeł­nia­ła zresz­tą dużą część kata­lo­gu Pau­zy (wydaw­nic­twu kibi­cu­ję, choć nie cały reper­tu­ar mi się podo­ba). Z tego powo­du odpu­ści­łem sobie kil­ka mod­nych pre­mier ksią­żek — sko­ro nikt mnie do tego nie zmu­sza, to zamiast kolej­nej naj­ak­tu­al­niej­szej rewe­la­cji z Nor­we­gii poczy­tam sobie Lal­kę Bole­sła­wa Pru­sa. Noc­ny prom do Tan­ge­ru ude­rza w nutę bliż­szą miło­śni­kom Joyce’a czy Bec­ket­ta, dla­te­go uzna­łem ją za cał­kiem stylową.

Co nie zna­czy, że dosko­na­łą. Noc­ne­mu pro­mo­wi do Tan­ge­ru bra­ku­je tego same­go, co zde­cy­do­wa­nej więk­szo­ści współ­cze­snych powie­ści — dobrej, wcią­ga­ją­cej histo­rii. Tak jak­by powie­ścio­pi­sa­rze cał­ko­wi­cie odda­li w tej dzie­dzi­nie pole auto­rom sce­na­riu­szy seria­li na Net­flik­sie. Żeby było jasne — nie mam nic prze­ciw seria­lom, cho­ciaż bar­dzo rzad­ko je oglą­dam. Po pro­stu dzie­dzic­two powie­ści moder­ni­stycz­nej w spra­wi­ło, że histo­ria roz­człon­ko­wa­na na mikro­seg­men­ty (a Kevin Bar­ry dopro­wa­dził je do eks­tre­mum), pocię­ta i pat­chwor­ko­wo pozszy­wa­na, zwy­czaj­nie się nie klei. Ten sam zarzut mam zawsze wobec post­mo­der­ni­stycz­nie poszat­ko­wa­nych fabu­lar­nie fil­mów — Taran­ti­no jest zabaw­ny i był kie­dyś zaska­ku­ją­cy, ale te same zabie­gi sto­so­wa­ne po raz n‑ty przez kolej­nych mło­dych reży­se­rów w zakre­sie dra­ma­tu spo­łecz­ne­go mogą jesz­cze dać wyróż­nie­nie w Ber­li­nie albo Wro­cła­wiu, ale to kino z regu­ły do oglą­da­nia się nie nada­je. Nie­mal, bo jed­nak cza­sa­mi oglądam.

No, ale zapę­dzi­łem się w dygre­sje, a prze­cież Noc­ny prom do Tan­ge­ru to spo­ko książ­ka. Boha­te­ro­wie to z pozo­ru jakieś dzia­dy roz­pi­ja­czo­ne, co to sie­dzą na ław­ce w por­cie i wspo­mi­na­ją sta­re cza­sy, jak się han­dlo­wa­ło hero­iną z Afry­ki. Ale gdzieś po dro­dze poja­wia­ją się praw­dzi­we dra­ma­ty — zbun­to­wa­na cór­ka, któ­ra odcho­dzi z domu na zawsze, kochan­ka wyrzu­ca­ją­ca przez bal­kon wszyst­kie pły­ty (jak moż­na komuś wyrzu­cić pły­ty?), depre­sja i śmierć.

Ale to tak w tle. Na pierw­szym pla­nie są żywe i zabaw­ne w sumie gawę­dy ław­ko­we typu: Wiesz, Char­lie? Mówią, że wód­ka to nie­ele­ganc­ki napi­tek. Kiep­sko mnie wycho­wa­li – odparł Char­lie Red­mond. Dla mnie w porządku.

Na uzna­nie zasłu­gu­je pol­ski prze­kład Łuka­sza Buchal­skie­go, któ­ry tu i ówdzie w miej­sce irlandz­kie­go slan­gu dodał szczyp­tę gwa­ry poznań­skiej (np. szusz­wol, czy­li w Pozna­niu taki luj). Mój języ­ko­wy zmysł pozy­tyw­nie zare­ago­wał na zasły­sza­ną tu i tam po podwór­kach poru­tę, czy­li strasz­ną, kom­pro­mi­tu­ją­cą awan­tu­rę: poru­ta w domu to ostat­nie, cze­go im teraz trze­ba. No ba. Zwłasz­cza, jak się sie­dzi w domu przez co naj­mniej dwa tygodnie.

Ale że nie mogę się otrzą­snąć z tego wyrzu­ca­nia płyt, wrzu­cę cały strasz­ny fragment:

Kobie­ta zaczę­ła wyrzu­cać jego rze­czy przez bal­kon, masze­ro­wa­ła z nimi w tę i we w tę po poko­ju z oży­wio­ny­mi kość­mi policz­ko­wy­mi i usta­mi mor­der­czy­ni. Tyl­ko nie moje, kur­wa, pły­ty, złot­ko – powiedział.

No wła­śnie.

3,5/5

PS. Do książ­ki dorzu­cam nową pły­tę Danie­la Tole­do, bo to jest taka rzecz, któ­rej było­by mi szko­da, gdy­by pole­cia­ła przez bal­kon. Dobra muzy­ka i pięk­na okład­ka. Tole­do to bar­dzo miły i ujmu­ją­cy chło­pak, a do kwar­te­tu zapro­sił tuzów — Więc­ka (mło­dy, ale nako­za­czył), Orze­chow­skie­go i Miś­kie­wi­cza. Dobra robo­ta, ogień w wyko­na­niu i ład­ne melo­die. Posłu­chaj­cie sobie, i tak nigdzie się nie spieszycie.